6-7 YAŞ ÇOCUĞUNUN BİLİŞSEL GELİŞİMİ

Bilişsel Gelişim; çok genel olarak “Düşünme ve kavrama sisteminde ortaya çıkan gelişmeler.” olarak tanımlanabilir. Bu dönemin en önemli özelliği çocuğun benmerkezci düşünce yapısına sahip olmasıdır. Bu yaşlardaki çocuklar; kendi görüşlerinin olabilecek tek görüş olduğuna inanırlar. Başkalarının bakış açılarını kavrayamazlar. Kendini başkasının yerine koyamadığı için, onun bildiğini herkesin bildiğini, gördüğünü herkesin gördüğünü zannederler.

• Bu dönemde düşünce tek yönlüdür, sadece eşleştirme ve sıralama içerir.
• Bir önceki dönemde ortaya çıkmış olan, öğrendiği bir şeyi sürekli tekrar etmesi, bu dönemde de devam eder.
• Çocuk öğrendiği bir espriyi etrafındaki yetişkinlere defalarca söyler. Bu durum, çocuğun ilgili olayı özümlemeye çalıştığını gösterir.
• Bu dönemde çocuklara verilecek eğitim genel olarak onları dil ve kavram gelişimlerini artırmaya yönelik olmalıdır. Çocukların nesnelerle ilgili deneyimlerini artırmak hedeflenmelidir. Daha çok; oyun hamuru her türlü artık materyaller gibi yapılandırılmamış oyun malzemeleri çocuklara çeşitli nesne deneyimleri sağlamaktadır.

6-7 YAŞ ÇOCUĞUNDA DİL GELİŞİMİ

Sözlü iletişim; anlamlı sözcükleri cümle haline getirebilme ve başkalarının söylediklerini anlayabilme yeteneğidir.

• 3 yaşından itibaren çocuklar 3-4 kelimeli cümleler kurabilir ve yaklaşık 600-700 kelime öğrenirler. 6 yaş çocuğu ise ortalama 3000 kelime hazinesine sahiptir, dil gelişimi kendini kolay ifade edebileceği ve yetişkinlerle rahatlıkla iletişim kurabileceği seviyeye gelmiştir.
• Ancak, bilişsel gelişim dönemleri dikkate alındığında çocuk soyut kelimeleri henüz kavrayamaz. Bu sebeple çocukla iletişim kurarken anlatımlarınızı olabildiğince somut nesne ve olaylarla desteklemeniz sizi daha iyi anlaması açısından yararlı olacaktır.
• Dil gelişiminde sözcük dağarcığının genişliği oldukça önem taşır. Aynı zamanda çocuğun sosyal-duygusal gelişimi için de önemlidir. Birey toplumda etkin olabilmek için diğerleriyle anlaşabilmelidir. Çocuk bir şey söylemek isteyip de sözcük yetersizliği nedeniyle derdini anlatamadığında hayal kırıklığına uğrar. Anlaşılmadığı zamansa kendisini anlamayan kişiye karşı kızgınlık duyar ve bu kişilerin kendini anlamak istemediklerini düşünür.
• Çocuğun okuma-yazması da sözcük dağarcığına bağlıdır. Sözcük dağarcığı ne kadar zenginse okuma-yazma o oranda çabuk öğrenilir.

 6- 7 YAŞ ÇOCUĞUNUN BİLİŞSEL VE DİL GELİŞİMİNİ DESTEKLEMEK İÇİN ÖNERİLER

• Çocuğa daha çok hem eğitim hem de eğlence açısından daha fazla seçenek içeren oyuncakların sunulması gerekir. Bu bağlamda oyun materyalleri; duyusal, yapısal, dramatik oyun materyalleri ve kitaplar olarak gruplandırılabilir.

Duyusal oyun materyalleri, çocukların duyularını deneyimler yoluyla geliştirirler. Çocuk su, kum, oyun hamuru veya kil ile oynarken, ölçüm gibi matematiksel fikirler edinir; suyun kaldırma gücü, kumun akışkan olma özelliği gibi bilimsel düşünme becerilerini kazanmaya başlar. Dokunarak ıslak-kuru, sert-yumuşak, pürüzlü-pürüzsüz gibi pek çok kavramı öğrenir. Bu malzemelerle oynarken sonsuz seçenekleri vardır, bu malzemelerin değişkenliğini kullanarak akıl yürütme, bağlantı kurma becerilerini edinir.

• Boş plastik şişelere doldurulan pirinç, nohut, fasulye, boncuk gibi farklı malzemelerle oluşturulan farklı tonlamalar ve bunların çocuk tarafından ayırt edilmesi, inceden kalına veya kalından inceye doğru sıralanması gibi etkinlikler onların işitsel algılarını ve bilişsel gelişimlerinde sıralama becerilerini geliştirir.
• Ayrıca çocukların gözleri kapalıyken verilen nesneleri dokunarak, koklayarak veya tadına bakarak tanımlamaları, onların duyusal deneyimlerini geliştirir ve sıfatları kullanarak tanımlama yapmalarını sağlayacağı için dil gelişimlerini de destekleyecektir.

Yapısal oyun materyallerinin; tahta bloklar, küçük ve büyük Legolar, yapı ve onarım setleri, iç içe giren oyuncaklar gibi pek çok çeşidi vardır. Legolarla, bloklarla çocuklar sayısız yapı oluştururlar. Çocuklar yapısal oyuncaklarla oynarken matematik ve fenle ilgili kavramları da kazanacaklardır.

• Ayrıca yapısal oyun materyalleri çocukların boyut, şekil, uzaklık ve ağırlık gibi kavramlarla ilgili deneyimler edinmesini; saydırma, eşleştirme, karşılaştırma, sınıflama yapabilmesini, problem çözme becerisi ile alternatif düşünme becerisini kazanmalarına yardımcı olur.

Kitaplar da çocuklar için bir oyun materyalidir. Çok küçük yaşlardan itibaren çocuklara kitap okunması; olayların bir sıra izlediğini ve buna bağlı olarak neden-sonuç ilişkisini öğrenmelerini, problem çözme becerisini edinmelerini,     dinlemeyi öğrenmelerini, yeni sözcükler öğrenmelerini sağlar. Hayal güçlerini geliştirir.

• Çocuklar resimlerin yardımıyla dikkatlerini daha uzun süre kitapta tutabilirler ve öyküyü sonuna kadar dinleyip anlayabilirler. Böylece dikkat süreleri giderek uzar.

Eğitim-öğretim yaşantısı desteklenirken;

• Bol bol yazılı ve sözlü tekrar yapılmalı.
• Çocuğun rahat olduğu; sinirli, yorgun, aç, endişeli olmadığı zamanlarda çalışma yapılmalı.
• Çalışma yapılacak ortam sessiz iyi ışıklandırılmış olmalı; fazla uyaran bulunmamalı.
• Cümleler, kelimeler, konular; resim, fotoğraf, şekil veya nesnelerle mümkün olduğunca somut anlatılmalı.
• Tüm duygu organlarına hitap etmeli, çok sayıda değişik ve somut örnekler verilmeli.
• Yeni öğrenilen bilgilerin, önceki öğrenilen bilgilerle bağlantısı kurulmalıdır.