Çocuklarda Bilinçli ve Güvenli Teknoloji Kullanımı
Çağımızın en güçlü kitle iletişim kaynaklarından biri olan bilgisayar ve yaşamımıza birden bire giren internet, bugün bilgilenme, işlem yürütme, haberleşme, eğitim ve eğlence fonksiyonlarıyla hayatımızın ayrılmaz bir parçası olmuştur.
Çocuklarınız genel olarak bilgisayar konusunda sizden daha çok bilgiye sahiptirler. Öte yandan anne babalar olarak sizler, yaşam hakkında daha fazla deneyime ve bilgiye sahipsiniz. Sizin bilgi ve deneyimlerinizle çocuklarınızın bilgisayar ve internet konusundaki bilgileri birleştirilebilirse, çocuklarınıza bilgisayarın bilinçli kullanımı konusunda daha fazla yardımcı olabilirsiniz. Çocuklarınız iyi bir bilgisayar kullanıcısı olsun ya da olmasın her zaman sizin sınırlamalarınıza, deneyimlerinize ve değerlendirmelerinize ihtiyaçları vardır.
İnternet her türlü bilgiyi çeşitli formatlarla barındırdığından ve üzerinde bir sansür mekanizması olmadığından kurallar, sınırlamalar koymanız, çocuklarınızı yönlendirmeniz gerekir.
Doğru yönlendirme ve uygun sınırlandırmalarla kullanıldığında, bilgisayarın pek çok olumlu etkisi de vardır. Ancak aşağıda sayılan durumlar yaşanıyorsa, bilgisayarla kurulan ilişkinin pek sağlıklı olmadığı söylenebilir:
• Kendini kontrol edememek, çok kısa bir zaman için bilgisayar başına oturup saatlerce kalkamamak
• Bilgisayardan uzun süre uzak kalmaya dayanamamak, boşluk hissetmek, huzursuz olmak
• Bilgisayar için yemekten, derslerden ya da arkadaşlardan vazgeçmek
• Sürekli bilgisayara kavuşma isteği hissetmek
• Bilgisayar başında bu kadar zaman geçirmekten dolayı suçluluk ve keyif arasında çelişik duygular yaşamak
• Her seferinde saatlerce ekran başında kalmaktan kaynaklanan çeşitli bedensel sorunlardan şikâyet etmek
Çocuğunuzun Bilgisayar ve İnternet Kullanımı Hakkında Bilinçlenmesi ve Olası Zararlardan Kaçınması İçin Neler Yapabilirsiniz?
• Bilgisayar ve internet kullanımını tamamen yasaklamanın bir yararı yoktur. Böyle bir durumda çocuğunuz size karşı öfke geliştirebilir; haksızlığa uğradığını düşünebilir. Bunun yanısıra bilgisayarı tamamen yasaklamak onun yararlarından da vazgeçmek anlamına gelecektir. Günümüz dünyasında çocuğunuzun er ya da geç internet dünyası ile tanışacağını düşünürsek, bu durumda bilgisayarı tamamen yasaklamak yerine onu nasıl kullanacağını öğretmek daha yararlı olacaktır.
• Öncelikle bilgisayar ve internet hakkında bilgi edinmeli ve bu bilgiyi kullanmalısınız.
• Çocuklarla bilgisayar ve internet konusunda sohbet etmeli; burada okudukları ya da gördüklerinin yanlış olabileceğini, bilgiyi tartışmak gerektiğini, yararlı ve zararlı yanlarını anlatmalısınız. Bunu yaparken, eleştirmeden, azarlamadan, yasaklamadan, tehdit etmeden karşılıklı konuşmak en iyisidir.
• Bilgisayarı sizin takip edebileceğiniz ortak kullanım alanlarına koymak, herkese bir bilgisayar yerine mümkünse tüm aile olarak aynı bilgisayarı paylaşmanız da sınırlama açısından yararlı olacaktır.
• Aile bireylerinin birlikte katılabilecekleri geziler, sosyal, sportif etkinlikler, çeşitli hobiler, kitap okuma alışkanlığı, aileyle ilgili çeşitli görev ve sorumluluklar da çocuğunuzu bilgisayardan uzaklaştırma konusunda iyi birer seçenek olabilir.
• İlgi çekici ve eğlenceli web sitelerini çocuğunuzla beraber bulmaya çalışabilirsiniz. İnterneti keşfetmeye yönelik bu olumlu tavır, gelecekte internetle ilgili çocuğun yaşayacağı, olumlu ya da olumsuz deneyimleri paylaşabilmeniz için bir fırsat olacaktır.
• Aile güvenliği yazılımı kullanabilirsiniz. Bu, internet etkinlikleri hakkında konuşmak istemeyecek ilköğretim öğrencileri ve ergenlik dönemindeki çocuklar için özellikle yararlıdır. Çocuğunuzun internette şiddete, pornografiye veya benzer olumsuz uyaranlara maruz kalmaması için, öncelikle internet erişimi için gerekli filtreleme programlarının bilgisayarda olmasını sağlamalısınız.
• Internete bağlanmak için yalnız sizin bildiğiniz bir şifre kullanabilirsiniz. Böylece çocuklarınızın Internete ne zaman bağlandıklarından haberdar olabilirsiniz.
• Çocuğunuzu kişisel bilgilerini açıklarken dikkatli olması gerektiği konusunda uyarmalısınız.
• Çevrimiçi ortamlarda edindikleri arkadaşlarla gerçek yaşamda buluşmayı kabul etmemeleri konusunda ısrar etmelisiniz.
• İnternetin olumsuzlukları ve internette çocuğunuzun karşılaşabileceği istenmedik durumlarda neler yapabileceği hakkında onu bilgilendirmelisiniz. Örneğin; çocuğunuza rahatsız eden iletişimleri sonlandırabileceğini söylemeniz bile onun kendine güvenmesini ve kontrolün kendisinde olduğu inancının gelişmesini sağlar.
• Diğer arkadaşları ve etkinlikleri hakkında konuştuğunuz gibi çocuklarınızla çevrimiçi arkadaşları ve etkinlikleri hakkında da konuşmalısınız.
• Hoşlanmadıkları birşeye rastladıklarında geri tuşuna basarak ya da oturumdan çıkarak bunu engelleyebileceklerini öğretebilirsiniz.
• Çocuklarınızın interneti uygun kullanıp kullanmadıklarını, sık kullanılanlar ya da daha önce girilen sayfaların listesini kontrol ederek denetleyebilirsiniz.
Sevgili anne-babalar internetin hayatımıza girmesiyle çocuğunuzu etkisi altına alan çevresel etkenler de artmış ve bunlar kontrol edilmesi güç bir hale gelmiştir. Çocuğunuz okulda öğretmenlerinin gözetiminde, evde sizlerin gözetimindedir; sokakta oyun oynarken kimlerle oynadığını, neler yaptığını bilirsiniz; evde tv seyrederken hangi kanallarda dolaştığını görebilirsiniz; hangi kitabı okuduğunu bilebilirsiniz; ama internet söz konusu olunca durum aynı değildir. Odasına kapanarak saatler geçiren bir çocuğun bedensel olarak evde güvende olsa bile zihinsel olarak güvende olduğundan emin olamazsınız; ancak internetle ilgili paylaşımlarınız ne kadar çok olursa o kadar kontrol geliştirebilir ve güvende olmasını sağlayabilirsiniz.
Neslihan Kiremitçi, Sınıf Öğretmeni
Hakan Şahin, Bilişim Teknolojileri Öğretmeni